Koronawirus od dwóch miesięcy dominuje w przestrzeni medialnej w Polsce i na świecie. Niemal natychmiast wywołał inną groźną epidemię rozprzestrzeniającą się z jeszcze większą prędkością niż sam wirus – zalew fake news’ów infekujących przekaz informacji, który w sytuacji kryzysowej powinien być szczególnie rzetelny.
Fake newsy czyli fałszywe informacje, które wydają się być prawdziwymi wiadomościami, rozpowszechniane głównie przez media społecznościowe i portale informacyjne nie są zjawiskiem nowym, ale – jak sugerują przeprowadzone badania – nie są niestety czymś powszechnie rozpoznawalnym, gdyż świadomość ich istnienia obecna jest tylko u ok. 50 % ogółu społeczeństwa. Internet jest obecnie miejscem, w którym gromadzą się wiadomości napływające ze wszystkich stron świata, powstaje coraz więcej stron mających cechy portali informacyjnych, które są źródłem wiedzy o otaczającej nas rzeczywistości. Niestety spora część wspomnianych portali korzysta ze źródeł już przetworzonych i powielanych, a nie sięga do źródeł pierwotnych, wiarygodnych co często skutkuje powielaniem informacji nieprawdziwych, a nierzadko celowo tworzy się i rozpowszechnia wiadomości fałszywe.
Wiarygodność źródeł informacji
Przed nastaniem nieco zmitologizowanych czasów epidemii fake newsy dominowały w obszarze polityki i show-biznesu, a w nieco mniejszym stopniu dotyczyły lifestyle’u i zdrowia. Obecnie to ostatnie stało się głównym terytorium działania twórców fałszywych informacji, ale nie zmieniły się główne przyczyny ich tworzenia, a są to głównie: chęć wpływania na opinię odbiorców informacji oraz cele polityczne i oszustwa finansowe. Skala pojawiających się fake news’ów jest ogromnym zagrożeniem dla postrzegania mediów jako wiarygodnego źródła informacji, ponieważ zdecydowana większość osób nie potrafi rozpoznać czy informacja przeczytana w sieci jest prawdziwa, a niewiele osób zadaje sobie trud weryfikacji przeczytanej informacji przynajmniej w jednym wiarygodnym źródle. Częstą reakcją po przeczytaniu mrożącej krew w żyłach informacji jest chęć podzielenia się tym co pojawi się na Facebooku, Youtube czy Instagramie, udostępnienia i przesłania informacji dalej, zbudowania sobie statusu pierwszego, który o czymś wiedział, co nazbyt często okazuje się zgubne, bo nietrudno podzielić się czymś nieprawdziwym. Wiele z doniesień pojawiających się w social media nie pokrywa się z oficjalnymi informacjami. Kluczem do skutecznego rozsiania fake newsa w sieci, wywołania reakcji łańcuchowej udostępnień, reakcji i komentarzy, jest efektowny i najlepiej emocjonalny nagłówek, bo znaczna część odbiorców zobaczywszy go, nie zada sobie nawet trudu przeczytania całego postu, informacji czy obejrzenia filmu tylko puści go dalej.
Dlatego też większą lub mniejszą karierę ostatnio zrobiły takie newsy jak wiadomości o zniknięciu 22 milionów abonamentów sieci komórkowych w Chinach, co miało się wiązać z zaniżaniem liczby ofiar przez komunistyczne władze, zdjęcia NASA rzekomo pokazujące skalę kremacji w Chinach, a w rzeczywistości pokazujące emisję dwutlenku siarki, interpretowanie na podstawie tendencyjnie dobranych faktów epidemii koronawirusa jako przykrywki dla wprowadzenia sieci 5G, zestawienie informacji o ilości ofiar we Włoszech ze zdjęciem magazynu pełnego trumien, które okazało się być zdjęciem sprzed lat pokazującym ofiary innej katastrofy. W Polsce mieliśmy nakłaniające do płatności smsy ostrzegające przed przekazaniem środków z prywatnych kont bankowych do rezerw NBP i o obowiązkowych szczepieniach, ostrzeżenia o zamykaniu granic województw czy Warszawy, wyprowadzaniu wojsk na ulicę czy dezynfekcji z helikopterów.
Czas strachu
Doskonałym środowiskiem dla rozwoju fake news’ów jest czas, gdy występuje niepewność, strach oraz panika. Czasy kryzysu to świetna okazja dla wywiadów i służb państw chcących wpływać na sytuację polityczną w określonych strefach poprzez wiadomości mające na celu wzniecanie paniki, kreowanie chaosu i niepewności, doprowadzanie do destabilizacji. Autorami i popularyzatorami takich wiadomości są też różni oszuści, politycy, ale i zwykli użytkownicy internetu. Działania mogą być celowe, ale też wynikać z niewiedzy. Różne teorie spiskowe związane z fałszywymi informacjami oferują odbiorcom pozorne wyjaśnienia, ponieważ pomimo grozy jaką ze sobą niosą dają poczucie, że odnajdują jakiś porządek w panującym chaosie i szumie informacyjnym, wyjaśnienie sytuacji, znamiona celowego działania co paradoksalnie może koić niepokój.
Zjawisko rozpowszechniania nieprawdziwych informacji będzie z pewnością narastać. Organizacje, instytucje państwowe oraz media zaczęły podejmować próby walki ze zjawiskiem fake news’ów. Część fałszywych treści jest blokowana w social mediach, ale wywołuje to często podejrzliwość odbiorców, bo im częściej artykuł, post czy film jest usuwany tym bardziej podgrzewa nastroje. FB i YT ostatnio przekierowały swoją uwagę na śledzenie informacji o koronawirusie i nie tylko blokują i ograniczają zasięg takich treści, ale również usuwają informacje zakwalifikowane jako nieprawdziwe. Niestety takie mechanizmy weryfikacji mogą powodować też sytuacje, gdy ktoś się pomyli i wpis zgodny z prawdą zakwalifikuje jako nieprawdziwy.
Zapobieganie dezinformacji
Wobec braku skutecznego narzędzia technologicznego należy liczyć się z tym, że na razie działania zapobiegawcze nie będą zbyt skuteczne jeśli sami nie będziemy przepuszczać wiadomości przez precyzyjne filtry krytycznego podejścia. Dostęp do sprawdzonych źródeł informacji i chęć sięgania do nich, analiza i weryfikowanie informacji zanim je upowszechnimy, a także zdrowy rozsądek jest niezwykle istotny w walce z falą dezinformacji dotyczącej kryzysu. Każdego dnia, przy każdej wyświetlonej informacji trzeba zadać sobie pytanie czy mam właśnie do czynienia z manipulacją?
Source:
https://www.cyberdefence24.pl/krotki-przewodnik-po-aktualnych-fake-newsach-o-koronawirusie
https://fakenews.pl/tag/koronawirus/
https://www.press.pl/magazyn-press/artykul/55061,krotki-przewodnik-po-fake-newsach
https://krytycznyumysl.pl/raport_krytyczny_umysl.pdf?fbclid=IwAR1OuBVhIzNnUOyNLx7KioxilXNLbDWIWG84glGUMw0mLrgPKUIfFecYzG0
https://dziendobry.tvn.pl/a/koronawirus-media-spolecznosciowe-walcza-z-fala-fake-newsow?fbclid=IwAR29VjlY6FMkaqvLO3ONibjLl-daZwCTCsstOocRsmzx7BpNN9JP-wLW5Sk https://nowymarketing.pl/a/24864,facebook-walczy-z-koronawirusem-portal-bedzie-usuwal-falszywe-tresci-na-jego-temat?_r=1
